top of page
1.png
2.png
виньетка.png
Тэадор
Нарбут
Біяграфія

   Тэадор Нарбут (Фёдар Яўхімавіч; 1784, в. Шаўры Воранаўскага р-на – 26. 11.1864), гісторык і археолаг. Скончыў Віленскі ўніверсітэт (1803). У 1803 прыняты ў Пецярбургскі кадэцкі корпус. Удзельнік руска-французскай  (1806-1807 гг.) і руска-шведскай (1808-1809 гг.) войнаў (капітан рас. арміі, ваен. інжэнер). Мяркуюць, што ён з’яўляецца аўтарам праекта Бабруйскай крэпасці і ўдзельнікам яе будаўніцтва. З 1812 года ў адстаўцы, даследваў гісторыю ВКЛ. Вёў раскопкі ў Падняпроўі. Першы ў Беарусі даў вызначэнне курганам як месцам старажытнага пахавання. У 1820 годзе адкрыў ямнае пахаванне недалёка ад Шаўроў (Лідскі павет). Апісаў руіны крэпасці на Нёмане каля в. Лыскава Гродзенскага павета, даследваў Лідскі замак. Збіраў і вывучаў помнікі археаграфіі. Адшукаў у Старым Быхаве адну з першых хронік 16 ст. 
   Аўтар фундаментальнага твора “Гісторыя літоўскага народа”. Увёў у навуковы ўжытак шэраг крыніц, у т. л. Хроніку Быхаўца (1846). Сабраў багатую калекцыю археалагічных матэрыялаў. Апублікаваў шэраг артыкулаў пра Ліду, Навагрудак, Індуру і інш. Займаўся пытаннямі старажытнай міфалогіі, этнаграфіі, фалькларыстыкі.

3.png
Нарбут.jpg
Асноўныя творы
Асноўныя творы

  1. Нарбут, Т. Народныя песні Яна Каханоўскага / Т. Нарбут // Раса нябёсаў на зямлі тутэйшай. – Мінск, 1998. – С. 382-388.

  2. Narbutt, T. Pomniejsze pisma historyczne / T. Narbutt. – Wilno, 1856.

  3. Narbutt, T. Dzieje narodu litewskiego w krotosci zebrine z dolaczeniem potoku pochodzen ludow narodu litewskiego i czterech tablic rodowych ciazat litewskich / T. Narbutt. – Wilno: Drukiem Jozefa Zawadskiego, 1847. – 244 s.

  4. Narbutt, T. Dzieje storozutne narodu litewskiego : w 9 t. / T. Narbutt – Wilno : Nakl. i druk A. Marcinowskiego, 1835-1841. – T. 1-9.

  5. Narbutt, T. O kurhanach. Badanie Starozytnosci Zitevskich // Tygodnik Wilenski. 1818. T. 7. – № 123. – S. 163.

  6. Нарбут, Т. Трохі зь гісторыі горада Ліды : [старажыт. гіст. літоўскага народа. Т. 5 дадат. 1 Вільня. 1839) // Лідскі летапісец. – 1998. – № 4. – С. 9-10.

Аб жыцці і творчай дзейнасці
Бібліяграфія

  1. Нарбут Тэадор // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдкал. Г. П. Пашкоў [інш.]. – Мінск, 2000. – Т. 11. – С. 152.

  2. Грыцкевіч, А. П. Нарбут Тэадор [Фёдар Яўхімавіч] / А. П. Грыцкевіч // Бел.СЭ : у 12 т. – Мінск, 1973. – Т. 7. – С. 396-397.

  3. Нарбут Теодор (Федор Ефимович) 8.11.1784 – 26.11.1864 // Бел. ССР: кр. энцикл.: в 5 т. – Мінск, 1982. – Т. 5. – С. 447-448.

  4. Нарбут Тэадор // Энцыкл. гісторыі Беларусі : у 6 т. / рэдкал. М. В. Біч [і інш.]. – Мінск, 1999. – Т. 5. – С. 279-280.

  5. Нарбут Тэадор // Асветнікі зямлі беларускай, Х-пач. ХХ ст. : энцыкл. давед. / гал. рэд. Г. П. Пашкоў. – Мінск, 2001. – С. 305-306.

  6. Нарбут Тэадор // Археалогія і нумізматыка Беларусі : энцыкл. / рэдкал. М. С. Сташкевіч [і інш.]. – Мінск, 1993. – С. 459.

  7. Нарбут Тэадор // Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі : у 5 т. / рэдкал. І. П. Шамякін [і інш.]. – Мінск, 1987. – Т. 4. – С. 10.

  8. Нарбут Тэадор // Беларусь : энцыкл. давед. / гал. рэд. Б. І. Сачанка. – Мінск, 1995. – С. 516.

  9. Семянчук, А. Нарбут (Остык-Нарбут) Тэадор [Федар Яўхімавіч; 28.10.(8.11).1784, маёнтак Шаўры Лідскага пав. – 14 (26)11.1864] / Альбіна Семянчук // Вялікае княства Літоўскае : энцыкл. : у 2 т. / гал. рэд. Г. П. Пашкоў. – Мінск, 2007. – Т. 2. – С. 346.

  10. Нарбут Теодор // Республика Беларусь : энцикл. : в 6 т. /рэд.кал. Г. П. Пашкоў [і інш.]. – Мінск, 2007. – Т. 5. – С. 302-303.

  11. Нарбут Тэадор [Фёдар Яўхімавіч; 28.10.(8.11).1784 – 14 (26)11.1864] // Мысліцелі і асветнікі Беларусі: энц. давед. – Мінск, 1995. – С. 509-510.

  12. Ненадавец, А. Нарбут Тэадор (Фёдар Яўхімавіч; 8.11.1784, в.Шаўры Воранаўскага р-на [Лідскага павета] – 26.11.1864) / А. М. Ненадавец // Беларускі фальклор : у 2 т. – Мінск, 2006. – Т. 2. – С. 200-201.

  13. Маёнтак Шаўры Лідскага павета (радзіма гісторыка Т. Нарбута) / фотаздымак ; малюнак Н. Орды // Вялікае княства Літоўскае : энцыкл. : у 2 т. – Мінск, 2005. – Т. 1. – С. 99.

  14. Ненадавец, А. М. Тэадор Нарбут / А. М. Ненадавец. – Мінск : Полымя, 1996. – 63 с. – (Нашы славутыя землякі).

  15. Нарбут Тодар // Пяткевіч, А. Людзі культуры з Гродзеншчыны / А. Пяткевіч. – Гродна, 2000. – С. 224-225.

  16. Нарбут, А. Родословная литовского историка Теодора Нарбута / А. Нарбут // Институт истории АН СССР. – 1989. – Т. 2.

  17. Алексеев, Л. В. Федор Ефимович Нарбут (1784-1864) / Л. В. Алексеев // Алексеев, Л. В. Археология и краеведение Беларуси ХVІ в. – 30-е годы ХХ в./ Л. В. Алексеев. – Мінск, 1996. – С. 21-23.

  18. Нарбут, А. Н. Жизнь и деятельность Теодора Нарбута / А. Н. Нарбут // Наш радавод. – Гродна, 1993. – Кн. 5, ч. 1. – С. 146-156.

  19. Нарбут, А. Н. Жизнь и деятельность Теодора Нарбута. Нарбуты : происхождение и родословные / А. Н. Нарбут // Наш радавод. Кн. 1–2. – Гродно, 1990. – С. 263-269.
    Ненадавец, А. Крэпасць на Бярэзіне / А. М. Ненадавец. – Мінск : Полымя, 1993. – 71 с.

  20. Карев, Д. В. У истоков белорусской национальной историографии. Конец ХVIII – 50-е г. ХІХ в. (истор. Наука Белоруссии и Литвы времен Т. Нарбута) / Д. В. Карев // Наш радавод. Кн. 1-2. – Гродно, 1990. – С. 199-262.

  21. Трусаў, А. А. Пачынальнікі [вывучэння помнікаў Беларусі: Т. Нарбут і інш.] / А. Трусаў // Трусаў, А. А. Старонкі мураванай кнігі : манум. архітэктура эпохі феадалізму і капіталізму. – Мінск : Навука і тэхніка, 1990. – С. 10-18.

  22. Каханоўскі, Г. А. Т. Нарбут (1784-1864) / Г. А. Каханоўскі // Каханоўскі, Г. А. Прадвесне навукі / Г. А. Каханоўскі. – Мінск, 1990. – С. 18-22.

  23. Каханоўскі, Г. А. Т.Я. Нарбут // Каханоўскі, Г. А. Археалогія і гістарычнае краязнаўства Беларусі ў ХVI- XIX cтст. – Мінск, 1984. – С. 36-38.

  24. Каханоўскі, Г. Тэадор Нарбут і Беларусь / Генадзь Каханоўскі // Браслаўскія сшыткі : гіст. зб. – 2000. – № 4. – С. 10-11.

Артыкулы

  1. Гулецкий, Д. Достойный потомок славного рода : жизненные перекрестки Теодора Нарбута / Д. Гулецкий // Советская Белоруссия. – 2009. – 22 сентября. – С. 12-13.

  2. Суднік, С. Тодар з Нарбутаў Лідскіх: верш / Станіслаў Суднік // Лідскі летапісец. – 2004. – № 3-4. – С. 19.

  3. Меранкоў, М. Тодар Нарбут, 1990. Палатно, алей: 80х60 см: [партрэт] / М. А. Меранкоў // Лідскі летапісец. – 2004. – № 3-4. – 2-я стар. вокл.

  4. Першы гісторык Ліды : [Т. Нарбут] // Сяброўка. – 2003. – № 2. – С. 5.

  5. Чаропка, В. Dulce est patria mori / Вітаўт Чаропка // Беларускі гістарычны часопіс. – 2003. – № 7. – С. 30-39.

  6. Руль, У. Сын трох народаў : [пра Т. Нарбута] / У. Руль // Воран. газ. – 2002. – 27 сак. – С. 3.

  7. Руль, У. Мець памяць, не забываць: [пра Т. Нарбута] / У. Руль // Краязн. газ. – 2000. – № 1-2. – С. 7.

  8. Шолах, І. Тэадор Нарбут : навуковец і патрыёт / І. Шолах // Сям’я. – 1999. – 12 лістап. – С. 6.

  9. Ненадавец, А. Незаслужана забыты / Аляксей Ненадавец // Полымя. – 1999. – № 5. – С. 212-225.

  10. Каханоўскі, Г. Тэадор Нарбут і Беларусь / Г. Каханоўскі // Чырвоная змена. – 1998. – 22 студзеня.

  11. Суднік, С. Вялікі сын Лідчыны / Станіслаў Суднік // Лідскі летапісец. – 1997. – № 3. – С. 9-11.

  12. Марціновіч, А. Нарбут... вядомы і невядомы: [кн. А. Ненадаўца “Тэадор Нарбут”] / А. Марціновіч // Кніга і мы. – 1997. – № 12. – С. 3.

  13. Талерчык, А. Першы летапісец нашай гісторыі : да 210-годдзя з дня нараджэння і 130-годдзя з дня смерці гісторыка Т.Я.Нарбута / А.Талерчык, А. Майсёнак // Пагоня. – 1994. – 2-8 снежня. – С. 5.

  14. Ненадавец, А. Тэадор Нарбут / А. Ненадавец // Каляндар. – 1992.

  15. Майсёнак, А. Славуты сын Лідчыны : Т. Нарбут / А. Майсёнак // Уперад. – 1989. – 8 снежня.

  16. Астраўцоў, С. Гісторыя вачыма мастака : [маст. С. Янкоўскі, аўтар партрэта Т. Нарбута] / С. Астраўцоў // Чырвоная змена. – 1989. – 18 лістапада. – С. 8.

  17. Ненадавец, А. Інжынер рускай арміі : [Т. Нарбут] / А. Ненадавец // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. – 1988. – № 4. – С. 31-32.

Бібліяграфія

  1. 220 год з дня нараджэння Тэадора Нарбута (1784–1864), гісторыка і археолага // Новыя кнігі. – 2004. – № 5 (дадатак). – С. 30-32.

  2. Нарбут Тэадор (1784-1864) // Новыя кнігі Беларусі. – 1993. – № 10 (дадатак). – С. 7-9.

bottom of page